ٴوز حابارىمىز. 5 جىلدىڭ الدىنداعى بۇگىنگى كۇنى، 2017-جىلى 1-ايدىڭ 17-كۇنى مەملەكەت ٴتوراعاسى شي جينپيڭ داۆوس حالىقارالىق ٴماجىلىس ورتالىعىندا دۇنيە ٴجۇزى ەكونوميكا تالقىسىنىڭ 2017-جىلعى جىلدىق ٴماجىلىسىنىڭ اشىلۋ سالتىنا قاتىناستى ٴارى «ٴداۋىر جاۋاپكەرشىلىگىن ورتاق ارقالاپ، دۇنيە ٴجۇزى دامۋىن ورتاق جەبەيىك» دەگەن تاقىرىپتا نەگىزگى ماقساتتىق ٴسوز سويلەپ، دۇنيە ەكونوميكاسىنا قالاي قاراۋ، قالاي ىستەۋ كەرەكتىگى جونىندەگى جۇڭگو دارىپتەمەسىن العا قويىپ، ەكونوميكانى جەر شارىلاندىرۋعا دۇرىس بەتالىس كورسەتىپ، حالىقارالىق قوعامنىڭ تەگىس القاۋىنا يە بولدى. 

    5 جىلدان بەرى، جۇڭگو جوعارى دەڭگەيدەگى ەسىك اشۋدى تاباندىلىقپەن كەڭەيتىپ، اشىق ۇستالعان دۇنيە ٴجۇزى ەكونوميكاسىن قۇرۋدى ٴىس جۇزىندىك ارەكەتتە جەبەپ، ەكونوميكانى جەر شارىلاندىرۋعا بەلسەنە ات سالىسۋشى جانە ماڭىزدى جەتەكشى بولىپ، دۇنيە ٴجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنا ۇزدىكسىز تىڭ قوزعاۋشى كۇش قوستى. 

    2017-جىلى 1-ايدىڭ 17-كۇنى شۆەتساريانىڭ داۆوس قالاسىندا جۇڭگونىڭ ەڭ جوعارى باسشىسى دۇنيە جۇزى ەكونوميكا تالقىسىنىڭ جىلدىق ماجىلىسىنە تۇڭعىش رەت قاتىناستى ٴارى نەگىزگى تاقىرىپتىق ٴسوز سويلەدى. ٴتوراعا شي جينپيڭ لەكسياسىندا مىنالاردى باسا دارىپتەدى: ەكونوميكانى جەر شارىلاندىرۋدى تاباندىلىقپەن ىلگەرىلەتۋ؛ ەكونوميكانى جەر شارىلاندىرۋ بەتالىسىنا ويداعىداي جەتەكشىلىك ەتۋ؛ دۇنيە ٴجۇزى ەكونوميكاسىن ارتتىرۋ، سەلبەسۋ، وڭاۋ، دامىتۋ جاڭا ۇلگىسىن قالىپتاستىرۋ كەرەك. دۇنيە ٴجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ شالقار تەڭىزىندە، سەنىڭ قاجەتىڭ بارما، جوقپا، ٴبارى دە سول جەردەن تابىلادى، ودان جالتارۋعا بولمايدى. ٴار ەل ەكونوميكاسىنىڭ قارجى، تەحنيكا، ٴونىم، كاسىپ، ادام اعىنىن ادەيى ٴۇزىپ تاستاپ، دۇنيە ٴجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ تەڭىزىن وقشاۋ شاعىن كولدەرگە، وزەندەرگە اينالدىرۋ مۇمكىن ەمەس، تاريحي اعىمعا دا ۇيلەسپەيدى. 

    وسىدان كەيىنگى بىرنەشە جىلدا ٴتوراعا شي جينپيڭ حالىقارالىق ماڭىزدى ورىنداردا ەكونوميكانى جەر شارىلاندىرۋدى جانە كوپ جاقتىلىقتى قولدايتىن ايقىن تۇرعىنى تالاي رەت ىشكەرىلەي بايىمدادى. «جۇڭگونىڭ اشقان ەسىگى جابىلمايدى، بارعان سايىن ايقارا اشىلا بەرەدى» دەگەن وسىناۋ سوزدەر جۇڭگونىڭ دۇنيە جۇزىنە بەرگەن ايبىندى ۋادەسى عانا ەمەس، ونان دا ماڭىزدىسى، ول اشىق ۇستالعان دۇنيە ٴجۇزى ەكونوميكاسىن قۇرۋدى ىلگەرىلەتۋدەگى ٴىس جۇزىندىك ارەكەت سانالادى. 

    يمپورت كورمەسى، تۇتىنۋ كورمەسى، كيىم-كەشەك قىزمەت وتەۋ ساۋدا جارمەنكەسى سياقتى مەملەكەت دارەجەلى كورمەلەردەگى كولەمدىك ۇرىستەر ٴار ەلگە اناعۇرلىم كوپ ٴوزارا ٴتيىمدى سەلبەستىك تەكشەسىن ازىرلەپ بەردى؛ ەركىن ساۋدا رايونىن كەڭەيتۋدەن ەركىن ساۋدا پورتىن قۇرۋعا دەيىن، شەتەل ساۋداگەرلەرىنە باعىتتالعان قارجى قوسۋ زاڭى مەن ساۋدا ورتاسىن ساپالاندىرۋ ەرەجەسىن شىعارۋدان ەسىك اشۋ سالاسىنداعى ۇكىمەت قۇرىلىمدارىن ىقشامداۋ، ۇقىقتى تومەنگە بەرۋ، ۇقىقتى تومەنگە بەرۋ مەن باسقارۋدى ۇشتاستىرۋ، قىزمەت وتەۋدى ساپالاندىرۋ رەفورماسىن ىلگەرىلەتۋگە دەيىن ەسىك اشۋ قازىرگى جۇڭگونىڭ ايقىن بەلگىسىنە اينالدى. 

    جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋسپەن جۇعىمدالعان وكپە قابىنۋ اۋرۋى تارالعاننان كەيىن، جۇڭگو ەڭ الدىمەن جۇقپالى اۋرۋدى تىزگىندەپ، ىندەتتەن كەيىنگى ارتۋدى قالپىنا كەلتىرۋدەگى نەگىزگى ەكونوميكالىق تۇلعاعا اينالىپ، دۇنيە ٴجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ ارتۋىنا ۇلەس قوستى ءارى ىندەتكە قارسى تۇرۋ حالىقارالىق سەلبەستىگىن جەبەدى. 

    بۇگىنگى تاڭداعى دۇنيە جۇزىندەگى كولەمى ەڭ زور حالىقارالىق سەلبەستىك تەكشەسى جانە ەڭ قارسى الۋعا بولەنگەن حالىقارالىق الەۋمەتتىك ٴونىم رەتىندە، «ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جول» دارىپتەمەسى قۇدىرەتتى توزىمدىلىك جانە ومىرشەڭدىك كۇش ايگىلەدى. «تەمىر تۇيە كەرۋەنى» اتالعان جۇڭگو-ەۆروپا كەزەكشى پويەزى ٴار ەلدىڭ قول ۇستاسا ىندەتكە قارسى تۇرۋىنداعى «تىرشىلىك كەرۋەنىنە» اينالىپ قالماستان، حالىقارالىق كاسىپ تىزبەگىنىڭ قامداۋ تىزبەگىنىڭ حاۋىپسىزدىگىن، ورنىقتىلىعىن قورعاۋعا پارمەندى تىرەك بولۋدا. 2021-جىلى جۇڭگو-ەۆروپا كەزەكشى پويەزىنىڭ قاتىناۋ سانى 15 مىڭ كەزەككە جەتىپ، ۇقساس مەزگىلدەگىدەن %22 ارتتى. سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ مالىمدەمەشىسى ۋاڭ ۋىنبين بىلاي دەدى: «ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جول» ماڭىزدى سەلبەستىك دانەكەرى رەتىندە، جۇڭگو-ەۆروپا كەزەكشى پويەزى قيىن-قىستاۋ جاعدايدا ارتۋدى جانە حاۋىپسىز، ورنىقتى اينالىمدى جۇزەگە اسىرىپ، «ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جولدى» ورتاق قۇرۋ دارىپتەمەسىنىڭ قۇدىرەتتى ومىرشەڭدىك كۇشىن جانە باۋراۋ قۋاتىن ايگىلەدى. 

    قيىنشىلىق قانشالىق زورايعان سايىن يدەيا شۇعىلا جەتەكشىلىگى سونشالىق قاجەت بولادى. 2021-جىلى 1-ايدىڭ 25-كۇنى ٴتوراعا شي جينپيڭ دۇنيە ٴجۇزى ەكونوميكا تالقىسىنىڭ «داۆوس كەڭەس ٴتارتىبى» جونىندەگى سۇحپاتتا بىلاي دەپ انىق ايتتى: دۇنيە جۇزىندەگى ماسەلەلەر كۇردەلى، ماسەلەنى شەشۋدىڭ جولى-كوپ جاقتىلىقتى قورعاۋ جانە ٴامالياتتا ايگىلەۋ، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدى ىلگەرىلەتۋ. بولشەكتەنگەن دۇنيە ادامزات ٴدوپ كەلىپ وتىرعان ورتاق سايىسقا توتەپ بەرە المايدى، قارسىلاسۋ ادامزاتتى تۇيىققا تىرەيدى. بەيبىتشىلىك، دامۋ، ادىلدىك، تەڭدىك، دەموكراتيا، ەركىندىك سىندى بۇكىل ادامزاتتىق ورتاق قۇنعا تاباندى بولۋ، دۇنيە ٴجۇزىنىڭ بەيبىتشىلىگى مەن ورنىقتىلىعىن ورتاق قورعاۋ، اشىق ۇستالعان دۇنيە ٴجۇزى ەكونوميكاسىن قۇرۋ كەرەك. 

    جۇڭگونىڭ جاڭا دامۋ كەزەڭىنە وتۋىنە بايلانىستى، ەل ىشىندەگى جالپى اينالىمدى نەگىزگى تۇلعا ەتكەن، ەل ٴىشى مەن حالىقارالىق قوس اينالىمدى ٴوزارا جەبەيتىن جاڭا دامۋ جاعدايىن قالىپتاستىرۋ جۇڭگونىڭ ەكونوميكانى جەر شارىلاندىرۋدى ىلگەرىلەتۋدەگى ەڭ جاڭا جوباسىنا اينالدى. 

    2021-جىلى جۇڭگو ەكونوميكاسى قالپىنا كەلۋ جاعدايىن ۇزدىكسىز ساقتاپ، جىلدىق يمپورت-ەكسپورت كولەمى تاعى دا تىڭ ساتىعا كوتەرىلىپ، تۇڭعىش رەت 6 تريلليون امەريكا دوللارىندىق وتكەلدەن ٴوتتى. كەدەن باس مەكەمەسىنىڭ اقپارات مالىمدەمەشىسى، ساناق تالداۋ مەڭگەرمەسىنىڭ باستىعى لي كۇي-ۋىن بىلاي دەدى: ساۋدا سەرىكتەر ىشىندە ەۆروپا، ا ق ش، جاپونيا سياقتى ەكونوميكالىق تۇلعالارعا يمپورت-ەكسپورت %17.5 ارتسا؛ لاتىن امەريكاعا، افريكاعا يمپورت-ەكسپورت جەكە-جەكە %31.6 جانە %26.3 ارتتى. جۇڭگو ساۋدا سەرىكتەرى الەمدىك كاسىپ تىزبەگىمەن قامداۋ تىزبەگىنىڭ ورنىقتىلىعىن قول ۇستاسا ورتاق قورعاپ، دۇنيە ەكونوميكاسىنىڭ قالپىنا كەلۋىن ورتاق كۇش سالا دەمەدى. 

    قازىر جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋسپەن جۇعىمدالعان وكپە قابىنۋ اۋرۋى ءالى دە ورشۋدە، دۇنيە ٴجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ قالپىنا كەلۋىندەگى تۇراقسىز فاكتورلار ٴالى دە كوبەيۋدە. سوڭعى جۇقپالى اۋرۋ داۋىرىندەگى سىن-سايىستارعا توتەپ بەرۋدە، جۇڭگو دۇنيە ٴجۇزىنىڭ دامۋىنا ۇزدىكسىز جۇڭگو اقىل-پاراساتىن، جۇڭگو كۇشىن قوسىپ، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدى ىلگەرىلەتە بەرەدى. 

        اۋدارعان: قاناتبەك جۇماباي ۇلى