شىلدەنىڭ باسى ءوتىپ، قاپىرىق ىستىق مەزگىلى دە جەتىپ كەلدى.  ەگەر وسى مەزگىلدە ءسال ابايلاماساڭىز، ىستىق وتكىزىپ الۋىڭىز مۇمكىن،   ەندەشە ىستىق وتكىزىپ الۋدان قالاي ساقتانۋعا بولادى، نەندەي ىستەرگە   كوڭىل ءبولۋ كەرەك دەگەن ماسەلەلەر جونىندە توقتالايىق. 

 

ادەتتەگى جاعدايدا ىستىق وتكىزىپ العان ادامداردا جۇرەك اينۋ، باس اينالۋ، باس اۋرۋ، سونىمەن بىرگە تىنىسى   تارىلۋ، جۇرەك ريتىمى تەزدەۋ، تەرىنىڭ قىزارۋى سياقتى جايتتەر بايقالادى. مۇنداي جاعداي بايقالعاندا، سالقىن   ورىنعا بارىپ دەمالۋى قاجەت، جاعداي سالماقتى بولعاندا دەرەۋ شيپاحاناعا  بارىپ ەمدەلۋ كەرەك. 

 

1. سۋدى كوپ ءىشۋ كەرەك

 

ىستىق وتۋدەن ساقتانۋدا، ەڭ اۋەلى، سۋدى كوپ ءىشۋ كەرەك. كوپ جاعدايدا سۋدى كوپ ءىشۋدىڭ دەنساۋلىققا كەرى اسەرى بولمايدى. جوعارى تەمپەراتۋرادا سۋدى كوپ ءىشۋ ارقىلى دەنەنىڭ سۋ قۇرامىن تولىقتاۋعا بولادى. قايناعان سۋعا از مولشەردە تۇز قوسىپ، دەنەدەگى كالتسي سياقتى زاتتار مەن ءبىر سىپرا ميكرو ەلەمەنتتەردى تولىقتاۋعا،   سونىمەن بىرگە، ىستىق وتۋدەن ساقتانۋعا بولادى. 

 

2. كيىمدى كەڭ كيۋ كەرەك 

 

شىجىعان ىستىق كۇندەرى كيىمدى كەڭ كيۋ دەنەدەگى ىستىقتىڭ تارالۋىنا سەپتىگىن تيگىزەدى، سونىمەن بىرگە، دەنەدەن شىققان تەردىڭ بۋلانۋىن تەزدەتىپ، ىستىق وتەۋدەن ساقتانۋعا بولادى. 

 

3. كوكونىس پەن جەمىس-جيدەكتى كوپ جەپ، بەلوك تولىقتىرۋ كەرەك 

 

جاس كوكونىس پەن جەمىس – جيدەكتەر، ماسەلەن، پاميدور، قاربىز، اشتى قيار سياقتىلار ىستىق وتۋدەن ساقتايدى. سونىمەن بىرگە، شىلىڭگىر ىستىق كۇندەرى بەلوكتى تولىقتاۋعا كوڭىل ءبولۋ قاجەت، بالىق، جۇمىرتقا، بۇرشاق تەكتەستەردى جەۋ ارقىلى بەلوك تولىقتاۋعا بولادى. 

 

4. ىستىق وتۋدەن ساقتايتىن دارىلەردى جانىنان تاستاماۋ كەرەك

 

سىرتقا شىققاندا ىستىق وتەۋدەن ساقتايتىن دارىلەردى الا جۇرگەن ءجون، حوشياڭ جىڭچيشۇي (藿香正气水 )، چيڭلياڭيۋ ( 清凉油 )، شىديشۇي (十滴水 ) سياقتى دارىلەردى الا ءجۇرىپ، باس اينالاتىنداي بولسا، وسى دارىلەر ارقىلى ىستىق وتۋدەن ساقتانۋعا بولادى. 

 

5. ۇيقىنى قاندىرۋعا كەپىلدىك ەتۋ كەرەك 

 

جوعارى تەمپەراتۋرادا دەنە قۋاتىنىڭ سارىپ بولۋى ءبىرشاما زور بولادى دا،   وڭاي شارشاپ-شالدىعىپ، ىستىق   وڭاي وتەدى. سوندىقتان، ۇيقىنى قاندىرىپ ۇيىقتاپ، ۇلكەن مي مەن باسقادا جۇيەلەردىڭ دەمالىسىنا كەپىلدىك    ەتىپ، رۋحتى 

 

سەرگەك ۇستاۋ ارقىلى ىستىق وتۋدەن ءونىمدى ساقتانۋعا بولادى. 

 

 

1. اشتى قيار 

 

اشتى قياردىڭ ىستىقتى قايتارىپ، ۋىتتى ايداۋ رولى بار بولىپ، تاماققا بولعان تابەتتى دە ارتتىرىپ، ىستىقتى قايتاراتىن تاماشا ازىقتىق سانالادى. 

 

2. قاربىز 

 

قاربىزدىڭ ءدامى ءتاتتى بولىپ،   ىستىقتى قايتارىپ، ىستىق وتۋدەن ساقتانۋعا بولادى،   مازاسىزدانۋ، ەرنى كەبەرسۋ، تاماعى اۋرۋ  سياقتىلاردى   ءونىمدى ەمدەي الادى. 

 

3. كوك بۇرشاق

 

كوك بۇرشاقتىڭ ىستىقتى قايتارىپ، ۋىتتى ايداۋ رولى بار، شىلىڭگىر    ىستىق جاز كۇندەرى كوك بۇرشاق سورپاسىن ىشسەڭىز، ىستىقتى     قايتارىپ، ىستىق وتۋدەن ساقتايدى. 

 

 

1. اياقتى سۋىق سۋمەن جۋۋ 

 

اياقتى ىستىق سۋمەن جۋۋدى كوپتەگەن ادام قىستا عانا ىستەۋگە ءتيىستى ءىس، جازدا سۋىق سۋمەن جۋعان راقات دەپ ويلايدى. ءىس جۇزىندە، ادامنىڭ تابانىنداعى تەر بەزدەرى ءبىرشاما دامىعاندىقتان، جازدا كوپ تەر ءبولىپ شىعارادى، سۋىق سۋمەن اياق جۋعاندا تەر تەسىكتەرى سۋىقتان تىتىركەنىپ جابىلىپ قالادى دا دەنە شىنىقتىرعاننان كەيىن شارشاۋ، قوبالجۋ ءجايتى كۇشەيە تۇسەدى. ۇنەمى جالعاسا بەرەتىن بولسا، اياعىڭىزعا سۋىق ءوتىپ، ۋاقىتتىڭ  ۇزارۋىمەن تەر ءبولىپ شىعارۋ قۋاتى  زاقىمدالادى. 

 

ماماندار جازدا ادامنىڭ ىشكى    مۇشەلەرى اكتيۆ كۇيدە بولادى، اياقتى جىلى سۋمەن جۋۋ قان اينالىستى جانداندىرىپ، ىشكى مۇشەلەردىڭ قىزمەت قۋاتىن ارتتىرىپ، سۋىقتى قايتارىپ، ىستىقتان تىماۋ تيۋدىڭ الدىن الىپ، جىگەردى سەرپىلتىپ، تابەتتى جاقسارتىپ، ۇيقىنى جاقسارتاتىندىعىن   ەسكەرتەدى. 

 

2. حيميالىق تالشىقتى كەزدەمە  جەڭىل ءارى سالقىن دەپ قاراۋ

 

جازدىق كيىمدەردىڭ كوبى حيميالىق تالشىقتى كەزدەمەلەردەن تىگىلەدى، سالماعى جەڭىل، باعاسى ارزان، الۋان ۇلگىدە بولعاندىقتان، كوپتەگەن جاستاردىڭ قارسى الۋىنا بولەنگەن،     اسىرەسە، سۋلۋلىققا جانى قۇمار ايەلدەر قاۋىمى كوپ كيەدى. ءىس جۇزىندە، جازدا دەنەدەن كوپ تەر شىعادى، ال حيميالىق تالشىقتى كەزدەمەلەر جەڭىل ءارى جۇقا بولعانىمەن، سۋ ءسىمىرۋ، جەل وتكىزۋ قۋاتى تومەن بولعاندىقتان، دەنەنىڭ تەر شىعارۋ ارقىلى جىلۋدى تاراتۋ رولى توسقىندىققا ۇشىرايدى دا كەرىسىنشە مۇنداي كيىمدەردى كيۋ ارقىلى سالقىنداۋ تىم قيىنعا سوعادى. 

 

سونىمەن بىرگە، تەر تەز كەپپەيتىندىكتەن، اشىپ، ءيىس شىعارادى، ونىڭ ۇستىنە بىرىكپەلى تالشىقتى ءوندىرۋ بارىسىندا قوسقان جاي اممياك، كاربينول سياقتى حيميالىق قۇرامداردىڭ تەرىگە بولعان ىقپالى ءبىرشاما زور بولعاندىقتان، اسىرە سەزىمتالدىق جانە  ءتۇرلى تەرى قابىنۋىن كەلتىرىپ   شىعارادى. 

 

ماماندار ماقتا، كەنەپ، جىبەك    سياقتى تابيعي تالشىقتار جازدىق   كيىمىنىڭ ەڭ جاقسى ماتەريالى ەكەندىگىن، جىبەكتەن توقىلعان كيىم  دەنەگە جايلى، جەڭىل ءارى جۇقا بولعاندىقتان، ادەمى كورىنىپ قانا قالماستان، سالقىن سەزىنەتىندىگىن، ماقتادان تىگىلگەن كيىمدەردىڭ      ءسىمىرىپ، جەل وتكىزۋ قۋاتى جاقسى بولۋمەن بىرگە، دەنەگە جۇمساق سەزىلەتىندىگىن ەسكەرتەدى. 

 

3. اشىق رەڭدى كيىمدەر ىستىقتى تاراتادى ءارى سالقىن بولادى دەپ قاراۋ 

 

كيىمنىڭ رەڭى جونىنەن ادامداردىڭ كوبى جازدا اق رەڭدى نەمەسە اشىق رەڭدى كيىم كيسە سالقىن جۇرەدى دەپ ويلايدى، ءىس جۇزىندە اق رەڭدى نەمەسە تىم اشىق رەڭدى كيىمدەر ۋلترا كۇلگىن ساۋلەنى شاعىلىستىراتىندىقتان، تەرىنى وڭاي زاقىمدايدى. ال  قىزىل رەڭنىڭ جارىق تولقىنى ەڭ  ۇزىن بولاتىندىقتان، كۇن نۇرىنداعى ۋلترا كۇلگىن ساۋلەنى كوپ مولشەردە وزىنە سىمىرە الادى، ال باسقا رەڭنىڭ بۇل جاعىنداعى رولى ءبىرشاما ءالسىز بولعاندىقتان، جازدا قىزىل رەڭدى كيىم كيۋ تەرىنىڭ زاقىمدالۋىن تومەندەتەدى. 

 

كيىم تالداعاندا بۇلى جۇمساق   قىزىل ءتۇستى ماقتا كيىمدەردى   تالداعان ءجون، مۇنان تىس، كەڭ ۇلگىدەگى جانە الۋان ءتۇرلى رەڭدەگى    كيىمدەر جازدا سالقىن سەزىلىپ،    كوڭىل كۇي كوتەرىڭكى بولادى. 

ماماندار اشىق رەڭدى كيىمدەر سالقىن سەزىنگەنىمەن، ۇزاق ۋاقىت كۇن نۇرىنداعى ۋلترا ساۋلەسىنىڭ شاعىلىسۋىمەن تەرى راگىن كەلتىرىپ شىعارادى، اسىرەسە، ەرەكشە اق رەڭدى كيىمدەردىڭ قۇرامىندا فلۋورەستسەنت اعارتقىش بولاتىندىقتان، زياندى جارىقتى بەتكە شاعىلىستىرادى دەپ قارايدى. 

 

مۇنىڭ كەرىسىنشە، قىزىل نەمەسە قارا كوك سياقتى قانىق رەڭدى     كيىمدەر حاۋىپسىز سانالادى. سوندىقتان، جازدا قىزىل نەمەسە قارا كوك رەڭدى كيىم كيۋ ەڭ لايىقتى بولادى. مۇنان تىس، ءۇي ىشىندە نەمەسە سالقىن جەرلەردە قارا رەڭدى كيىم كيسە، تەرىدەگى جىلۋدى تەز تاراتىپ سالقىنداتادى. 

 

4. ۇزاق ۋاقىت اۋا تەڭشەگىش ارقىلى تەمپەراتۋرانى تومەندەتۋ 

 

اۋا تەڭشەگىش اشىلعان ۇيدە ۇزاق ۋاقىت وتىرۋ دەنەنىڭ سىرقىراپ قاقساۋىن كەلتىرىپ شىعارىپ، ادامدى بولبىراتىپ، اسقا بولعان تابەتىن تومەندەتەدى. كەي كەزدەرى مۇرىن قۋىسىن تىم قۇرعاتىپ تاستايتىندىقتان،     مۇرىننان قان اعادى نەمەسە تىماۋراتۋ، قىزۋ ورلەۋ،   ءتىپتى تىنىس جولى قابىنۋ، وكپە قابىنۋ جانە اسقازان-ىشەك قابىنۋى سياقتى اۋرۋلاردى كەلتىرىپ شىعارادى. 

 

ماماندار بولمە ءىشىنىڭ تەمپەراتۋراسى 27 گرادۋستان تومەن بولماۋىن، بولمە ءىشى مەن سىرتىنىڭ اۋا تەمپەراتۋراسىنىڭ پارقى 8 سەلتسي گرادۋستان اسىپ كەتپەۋىن، اۋا تەڭشەگىشى اشىلعان ءۇيدىڭ ەسىك-تەرەزەسىن ۇزاق ۋاقىت جاۋىپ قويماۋىن،   ۇنەمى اۋاسىن الماستىرىپ تۇرۋىن  ەسكەرتەدى. 

 

5. كوك بۇرشاق سورپاسى مەن سۋىق سۋدى كوپ ءىشۋ 

 

ىستىق وتۋدەن ساقتانىپ، دەنە تەمپەراتۋراسىن تومەندەتۋ ءۇشىن، كوپتەگەن ادام كوك بۇرشاق سورپاسى مەن سۋىق شاي ءىشۋدى جاقسى كورەدى. كوك بۇرشاق سورپاسى مەن سۋىق ءشاي پايدالى بولعانىمەن، تىم كوپ ىشۋگە بولمايدى، سۋ ورنىندا ىشۋگە ءتىپتى دە بولمايدى. 

 

جۇڭگوشا دارىگەرلىك تۇرعىسىنان  العاندا، دەنەسىن سۋىق العان ادامداردىڭ، ماسەلەن، قول-اياعى مۇزداپ قاقساۋ،   ءىشى كەبۋ، ءىشى ءوتۋ سياقتى اۋرۋ  بەينەلەرى بارلار كوك بۇرشاق سورپاسى مەن سۋىق شايدى كوپ مولشەردە ىشۋىنە بولمايدى، ويتپەگەندە ناۋقاس جاعدايى بارىنشا اسقىنا تۇسەدى، ءتىپتى باسقا اۋرۋلاردى دا كەلتىرىپ شىعارادى. 

 

6. ىستىق كۇندەرى سۋىق تاعام مەن سۋىق ىشىمدىكتەردى كوپ تۇتىنۋ 

 

ىستىق وتۋدەن ساقتانىپ، دەنە تەمپەراتۋراسىن تومەندەتۋ ءۇشىن، كوپتەگەن ادام كوپ مولشەردە سۋىق ءشاي، سۋىق تاعام، قاربىز، مۇزداتىلعان سىرا، سۋىق ىشىمدىك تۇتىنۋدى ۇناتادى. جۇڭگوشا دارىگەرلىك ماماندارى شىجىعان ىستىق كۇندەرى ادام دەنەسى ءىس جۇزىندە سىرتى قىزىپ، ءىشى مۇزداعان كۇيدە بولاتىندىعىن، ەگەر، سۋىق تاعام مەن سۋىق ىشىمدىكتى كوپ ىشەتىن بولسا، اسقان-ىشەك قۋاتىن السىرەتەتىندىگىن، سوندىقتان، سۋىققا تىم قۇمار بولماۋ كەرەكتىگىن، ويتپەگەندە، دەنەنىڭ قالىپسىزدىعىن كەلتىرىپ شىعاراتىندىعىن اتاپ كورسەتتى. 

 

ماماندار جازدا ىستىق ىشىمدىكتى نەگىز ەتۋ كەرەكتىگىن، ويتكەنى    ىستىق سۋ العاشىندا ىستىق سەزىلگەنىمەن، ىستىققا سەزىمتال ورتالىق نەرۆتىڭ كەرى اسەرىندە تەرىدەگى ۇساق قان تامىرلاردىڭ سەرپىمدىلىگى ارتىپ، قان اينالىسى جاقسارىپ، تەر بەزدەرىنىڭ قىزمەتى كۇشەيىپ، تەرلەۋ ارقىلى دەنەدەگى ىستىقتى سىرتقا شىعارىپ، دەنە تەمپەراتۋراسىن تومەندەتىپ، دەنەنى سالقىنداتۋعا بولاتىندىعىن ەسكەرتەدى. 

 

7. تەرلەگەن سوڭ سۋىق سۋمەن جۋىنۋ نەمەسە سۋىق ورامالمەن ءسۇرتۋ

 

تەرلەپ تۇرعان تەرىنى سۋىق سۋمەن جۋۋعا نەمەسە سۋىق ورامالمەن سۇرتۋگە بولمايدى، ءاسىلى جىلى سۋمەن جۋىنۋ نەمەسە جىلى ورامالمەن سۇرتكەن ءجون. ويتكەنى سۋىقتىڭ تىتىركەندىرۋىمەن تەرى تەسىكتەرى جابىلىپ، ۇساق قان تامىرلار 

جيىرىلىپ، دەنەدەگى ىستىق سىرتقا شىعارىلماي، دەنەنىڭ قىزىپ جايسىزدانۋىن كەلتىرىپ شىعارادى. 

 

ماماندار وسىنداي كەزدە ەگەر جىلى سۋ ىستەتسە، ىستىقتىڭ اسەرىنەن تەرى تەسىكتەرى ءتىپتى دە اشىلىپ، ۇساق قان تامىرلار كەڭەيىپ، دەنەدەگى    ىستىق تەز سىرتقا شىعىپ، دەنەنى سالقىنداتاتىندىعىن ەسكەرتەدى. 

 

8. جازدا كوپ تەرلەسە ارىقتاۋعا  بولادى دەپ قاراۋ 

 

جازدا تەمپەراتۋرا تىم جوعارى بولعاندىقتان، ازىناۋلاق ارەكەت جاساساڭ بولعانى، ونە بويىڭ تەرگە مالشىنادى،   الايدا، كوپتەگەن ايەل جولداستار ونى دەنەسىندەگى مايدىڭ ەرىپ سىرتقا شىعىپ جاتقانى بولار دەپ ىشتەي ءماز بولىسادى. شىندىعىندا تەرلەۋ ارقىلى ارىقتاۋدىڭ ەشقانداي عىلمي نەگىزى جوق. ۇعىسۋعا قاراعاندا، دەنەدە 3 ميلليوننان ارتىق تەر بەزى بولادى. ىستىقتان قان تامىر كەڭەيگەندە، قانداعى سۋ ىستىقتى تەرىگە جەتكىزىپ، ونان كەيىن ءبولىنىپ شىققان تەر   ارقىلى بۋلانىپ، ىستىقتى سىرتقا  شىعارادى، جوعارى تەمپەراتۋرادا ادام ءار كۇنى شىعاراتىن تەر سۇيىقتىعى 8 دە 12 ليترگە جەتەدى. جازدا تەرلەۋ دەنەنىڭ تەمپەراتۋرانى تەڭشەۋىندەگى ءبىر ءتۇرلى فيزيولوگيالىق قۇبىلىسى   بولىپ، مايدى ەرىتۋمەن كوپ قاتىستى جوق ەكەن. 

 

ماماندار جازدا ارىقتاۋ ءۇشىن ءالى دە ازىقتانۋ مەن دەنە شىنىقتىرۋدى ءوزارا ۇشتاستىرۋ كەرەكتىگىن، ونىڭ ۇستىنە، اۋرۋ حاراكتەرلى بولعان – بولماعاندىعىن دۇرىس ايىرۋ كەرەكتىگىن، شيپاحاناعا بارىپ، ينە شانشۋ سياقتى ەمدەۋ ادىستەرىنەن پايدالانۋعا بولاتىندىعىن ەسكەرتەدى. 

 

اۋدارعان: احات سانياز ۇلى